::. KOSS i Historia .::

Przejdź do:  W państwie demokracji szlacheckiej, Europa-czas przemian, Oświecenie polskie w służbie narodu, Konstytucja 3 Maja

Wielkie odkrycia geograficzne

W XV w. Portugalczycy i Hiszpanie rozpoczęli całą serię wypraw morskich, które miały przynieść im zyski, a które w rezultacie obok bogactw rozszerzyły w niespotykany dotąd sposób wiedzę Europejczyków świecie.

Początkowo portugalskie okręty pływały wzdłuż zachodniego wybrzeża Afryki. W 1488r. Bartolomeu Diaz opłynął Przylądek Dobrej Nadziei. W 1492r. Krzysztof Kolumb odkrył Amerykę. W latach 1497 – 1498 Vasco da Gama dotarł do Indii, płynąc wokół Afryki. W latach 1519 – 1522 Ferdynand Magellan jako pierwszy opłynął ziemię.

Na skutki odkryć nie trzeba było długo czekać. Do Europy popłynął z Nowego Świata strumień złota i srebra, kolonizowano Ameryki, nawiązano kontakty handlowe z ludźmi z niedostępnych dotąd terenów Afryki i Azji. Stopniowo Europejczycy uzależniali od siebie miejscową ludność: na skalę masową rozwinął się handel czarnymi niewolnikami, a takie kraje jak Portugalia, Hiszpania, Anglia, Holandia, czy Francja zdobyły posiadłości zamorskie.

W tamtych czasach do nawigacji służyła: busola, karawela i astrolabium.

Przyczyny podróży w nieznane:

• Rozwijający się handel potrzebował drogocennych kruszców (złoto i srebro);
• Zapotrzebowanie na towary sprowadzane z krajów Azji, np. Indii i Chin (przyprawy, pachnidła, barwniki i owoce);
• Chęć poszukiwania przygód;
• Sława;
• Wiara w odkrycie nowych lądów;
• Bogactwo;
• Poszukiwanie dróg morskich;
• Podboje krajów;
• Nawracanie pogan;
• Ucieczka przed karą (więzienie – kara śmierci).

 Opracowała: Patrycja Lipok

POWRÓT

W państwie demokracji szlacheckiej

1.Przekształcenie się rycerstwa w szlachtę.

W Polsce schyłek rycerstwa nastąpił w drugiej połowie XV w. Wzrost ludności w krajach zachodniej Europy spowodował większe zapotrzebowanie na zboże. Uprawa zboża stała się więc bardzo opłacalna. Rycerze zaczęli powiększać swoje gospodarstwa, które zwano folwarkami. Do pracy na folwarkach było potrzeba więcej ludzi. Nadawali się do tego chłopi osiedleni w dobrach rycerskich. W zamian za użytkowanie ziemi byli zmuszani do pańszczyzny, czyli wykonywania prac na folwarku. Wymiar pańszczyzny ulegał z czasem zwiększeniu.

Rzemiosło wojenne przestało być głównym zajęciem. Rycerstwo zaczęło się przekształcać w szlachtę, której postawą ekonomiczną było gospodarowanie na roli. Szlachta była bardzo zróżnicowana. Dzieliła się na magnatów(posiadali olbrzymie majątki, liczące wiele folwarków i tysiące poddanych), szlachtę średnią(posiadająca jedną lub kilka wsi) oraz na szlachtę zagrodową(właściciele drobnych gospodarstw oraz tzn. gołota pozbawiona ziemi)

2.Przywileje szlacheckie.

3.Ruch Egzekucyjny

Ruch egzekucyjny to żądania szlachty zmierzające do ograniczenia wpływów magnaterii. Szlachta żądała zwrotu zgarniętych bezprawnie przez magnatów, majątków królewskich zwanych królewszczyznami. Domagała się też reformy administracji, sądownictwa i wojska.

Pozytywne skutki ruchu egzekucyjnego:

-odzyskano część dóbr królewskich,

-czwartą część dochodów z królewszczyzn przeznaczono na utrzymanie zaciężnego wojska kwarcianego,

-zreformowano wymiar sprawiedliwości, powołując Trybunał Koronny, czyli sąd rozpatrujący apelacje(odwołania) od wyroków sądów niższych,

-usprawniono system podatkowy,

-ściślej zespolono z królestwem Polskim ziemie, które posiadały dotąd pewną niezależność, czyli Prusy Królewskie, Księstwo Oświęcimskie, Księstwo Zatorskie oraz Mazowsze.

Negatywne skutki ruchu egzekucyjnego:

-zwolnienie szlachty z płacenia ceł,

-ograniczenie praw mieszczan i chłopów.

Opracowała : Swaczynka :-)

POWRÓT

Barok

1. Ludzie zaczęli szukać niepowtarzalnej wartości, która uspokoiła by ich lęki. Znaleźli ją w Bogu i religii. Wiara dawała im ukojenie i pewność, że istnieje wieczne szczęście i życie po śmierci. Mówiono także o teatralizacji liturgii katolickiej, Polegała ona na rozwoju muzyki chóralnej i organowej oraz inscenizacjach jasełek i widowisk męki Jezusa.
2. Słowo barok pochodzi z języka włoskiego i znaczy- przesadny, dziwny, w języku francuskim oznacza bogactwo ozdób. Pałace i kościoły nie wznoszono już tylko na planach kwadratu i prostokąta, ale także na plan koła i elipsy. Budowle tego okresu były malownicze, pełne pięknych dekoracji. Starano się zaskakiwać bogactwem rzeźb, płaskorzeźb, malowideł itp. Okazałe świątynie umacniały ludzi w wierze. Barok narodził się we Włoszech. Do rozwoju tej  sztuki przyczynili się jezuici. Już w drugiej połowie XVI w wznieśli macierzysty kościół swego zakonu w Rzymie. Stał się on wzorem przy budowie innych świątyń. Wkrótce kulturalny prymat w Europie Włosi musieli odda Francuzom. Wspaniale rozwinęła się tam nie tylko architektura ale także literatura, malarstwo, rzeźba.
3. GALILEUSZ – obserwując niebo za pomocą nowego przyrządu – teleskopu, doszedł do wniosku, ze kosmos jest pełen gwiazd niewidocznych gołym okiem

JAN KEPLER – uściślił odkrycie Kopernika a mianowicie dowiódł, ze planety krążą po torach eliptycznych a nie idealnie kulistych

IZAAC NEWTON – sformułował prawo grawitacji, odkrył, ze krew krąży w układzie zamkniętym i jest pompowana przez serce.

4. Barok to jeden z najbardziej przełomowych okresów w dziejach muzyki. Wprowadzono nowe style i gatunki muzyczne. Opera narodziła się we Włoszech. Utwór ten opiera się na dwóch sztukach – teatrze i muzyce. Najwybitniejszy twórca oper to Claudio Monteverdi. W baroku powstały jeszcze inne gatunki zarówno świeckie ( koncert, suita) jak i religijne ( oratorium ). Kompozytorzy: Jan Sebastian Bach, Jerzy Fryderyk Haendel

Opracowała: Beatka ;-)

POWRÓT

Europa-czas przemian

1. Władcy lubili przedstawia się jako „dobrych ojców narodu”. Chodziło przede wszystkim o umocnienie pozycji władcy i państwa na arenie międzynarodowej. Rządy oświeconych monarchów przyczyniły się do rozwoju poszczególnych państw. Najbardziej było to widoczne  w Prusach, Austrii i Rosji. Królestwo Pruskie  było państwem niemieckim z połączenia  Brandenburgii i Prus Książęcych. Rządy absolutne w Prusach zapoczątkował Fryderyk Wilhelm I. Znany jako król-sierżant. Aby wzmocnić państwo przeprowadził szereg reform; zlikwidował dwór, obniżył pensje urzędników... Dzięki oszczędnością rozbudował armie. Jego następca Fryderyk II kontynuował tę politykę: wprowadził obowiązek nauczania, popierał rozwój przemysłu, jeszcze bardziej rozbudował armie. Za czasach jego panowania Prusy zagarnęły Śląsk, Pomorze.... Władca mówił o sobie: „pierwszy sługa państwa”. Utrzymywał kontakty z filozofem Wolterem, który nazywał go „filozofem na tronie”. Podobne reformy wprowadzili również inni władcy. W monarchii Habsburgów cesarzowa Maria Teresa i jej następca Józef II popierali rozwój gospodarki i oświaty ludowej. Zadbali o rozwój manufaktur. Za panowania Marii Teresy Austria brała udział w I rozbiorze Polski. Katarzyna II kontynuowała w Rosji tę politykę zapoczątkowaną przez Piotra I. Występowała przeciw wszelkim dążeniom wolnościowym. W okresie jej panowania  Rosja podbiła tereny położone nad morzem czarnym. Caryca powiększyła terytorium państwa uczestnicząc w trzech rozbiorach Polski .
2.  

Jean Jacques Roussear-myśliciel z Genewy sformuował ważny pogląd, że LUD JEST SUWERENY ( niezależny) a monarchowie itp. Są jego sługami

Monteskiusz stworzył teorię trójpodziału władzy. Odrębne instytucje miały pełnić rolę:

USTAWODAWCZĄ – polegającej na tworzeniu dobrego i sprawiedliwego prawa

 WYKONAWCZĄ – odpowiedzialną za wprowadzenie prawa w życie

SĄDOWNICZĄ –dbającą o przestrzeganie zasad sprawiedliwości

DODATEK:

Ludzie myśląc po nowemu odwoływali się do kierunków filozoficznych. Jednym z nich był racjonalizm (ratio – rozum) , głoszący, że człowiek powinien kierowa się rozumem. Drugą był empiryzm (empiricus – oparty na doświadczeniu).

Dlatego też poglądy uznające prymat rozumu oraz wynikające z nich przemiany społeczno-kulturowe nazywano OŚWIECENIEM

Opracowała: Beatka ;-)

POWRÓT

Oświecenie polskie w służbie narodu

1.Literatura.

            Do naszego kraju w drugiej połowie XVIIIw. zaczęło docierać coraz więcej dzieł Woltera, Monteskiusza i innych myślicieli europejskiego oświeceni. Nasi literaci zaczęli coraz śmielej krytykować panujące stosunki. Piętnowanio przede wszystkim ciemnotę, zabobony oraz najczęściej spotykane wady szlachty: pijaństwo, rozrzutność, niegospodarność i prywatę.

¬Wojciech Bogusławski, uważany za ojaca polskiego teatru narodowego, napisał i wyreżyserował sztukę „Cud mniemany czyli Krakowiacy i Górale”, którego bohaterami były postacie z ludu polskiego

Publicystyka polityczna była reprezentowana min. przez takich pisarzy jak Hugo Kołłątaj®

¬Stanisław Staszic. Proponowali oni min. zniesienie liberum veto, wprowadzenie dziedzicznego tronu oraz wprowadzenie praw dla chłopów i mieszczan. Nie wypowiadali się pozytywnie o magnaterii, którą obwiniali o upadek Rzeczypospolitej.

Julian Ursyn Niemcewicz w dramacie „Powrót posła”®

¬Ignacy Krasicki, biskup warmiński, był wybitnym przedstawicielem polskiego oświeceni. Był autorem licznych fraszek, bajek, poematów, w których piętnował wady społeczeństwa polskiego

2.Rozwój szkolnictwa.

Nasze szkolnictwo już od dawna wymagało reform. Już w pierwszej połowie XVIIIw. do programów nauczania niektórych szkół włączono język polski, nauki przyrodnicze i historię ojczystą.

Ważne było założenie Szkoły Rycerskiej przez króla Stanisława Poniatowskiego. Jej wychowankowie zdobywali staranne wykształcenie nie tylko z przedmiotów ściśle wojskowych, ale również z literatury, języków obcych, matematyki, logiki i prawa. Wychowywano ich w duchu umiłowania ojczyzny.

W 1773r. powołano Komisję Edukacji Narodowej do kierowania sprawami szkolnictwa. Komisji podlegały oba uniwersytety - w Wilnie i Krakowie, szkoły średnie i parafialne na terenie całej Rzeczy pospolitej. Zgodnie z jej zaleceniami nauka we wszystkich szkołach miała się odbywać w języku polskim. Pod względem szkolnictwa Polska w drugiej połowie XVIIIw. znalazła się w czołówce europejskiej.  Zadbano także o wydanie odpowiednich podręczników. Adam Naruszewicz opracował dzieje Polski, a Onufry Kopczyński – gramatykę języka polskiego.

Rozwojowi nauki sprzyjały biblioteki. Najsłynniejsza w Polsce była Biblioteka Załuskich, założona w 1747r. przez braci Andrzeja i Józefa Załuskich. Zgromadzono w niej około 300tys. druków i 10tys. rękopisów. Bezcenne zbiory biblioteki prawie w całości spłonęły w czasie II wojny światowej.

3.Mecenat Stanisława Poniatowskiego.

            Duża rolę odgrywały dyskusję toczone podczas obiadów czwartkowych, organizowanych przez Stanisława Augusta Poniatowskiego.  Król pragnął w ten sposób popularność i upowszechnić nowy styl spotkań towarzyskich. Zapraszał najwybitniejszych twórców, którzy rozmawilali8 o literaturze i sztuce oraz planowanych reformach politycznych i gospodarczych.

            Stanisław August był mecenatem sztuki(mecenat-królowie, magnaci i bogata szlachta udzielali artystom wsparcia). Dzięki jego zabiegom w Warszawie powstał zespół pałacowo-parkowy w Łazienkach. Stał on się wzrozem rozwiązań architektonicznych tego okresu.

Opracowała: Swaczynka :-)*)

POWRÓT

Konstytucja 3 Maja

1. W drugiej połowie XVIII w Rosji toczyła się wojna z Turcją. Zaangażowanie Rosji w te konflikty utrudniały ingerencję w sprawy polskie. W tej sytuacji Katarzyna  II zgodziła się na ustanowienie SEJMU  SKONFEDEROWANEGO , który polegał na podejmowaniu decyzji większością głosów. Marszałkiem został Stanisław Małachowski . Obrady rozpoczęły się w październiku 1788r. Uchwalono powiększenie armii do 100 tyś. Żołnierzy, jednak w skutek braku pieniędzy pomniejszono liczbę wojsk do 65 tyś. W marcu 1789r. Wprowadzono podatek od dochodów netto w wysokości 10 % dla szlachty 20 % dla duchownych. Wpływy do skarbu państwa powiększyły się dwukrotnie.
2. Najważniejsze wydarzenie w czasie obrad Sejmu Wielkiego miało miejsce 3.05.1791r,- uchwalono konstytucje. Dokument ten przygotowano już wcześniej przed przeciwnikami reform. Wykorzystano moment po Wielkanocy gdy wielu z nich było poza Warszawą. Posiedzenie tego dnia przebiegało w podniosłej atmosferze. Po kilku godzinach król zaprzysiągł konstytucje. Nieliczni próbowali bezskutecznie protestować.  Konstytucja zawierała wiele postanowień. Zniesiono liberum veto , przywrócono dziedziczność władzy królewskiej. Odtąd Polska i Litwa miały być połączone silniejszymi węzłami. Zwiększono prawa mieszkańców miast królewskich. Zapowiedzono także poprawę sytuacji chłopów.
3. Przeprowadzenie reform popierała cześć  posłów tzw. Stronnictwo patriotyczne. Jego przywódcami byli marszałkowie : Małachowski, Czartoryski, Potocki.  Nie wszyscy posłowie podzielali patriotyczne nastroje. Utworzyło się grono przeciwników reform tzw. Obóz hetmańskiego. Życie polityczne nie ograniczało się do sali obrad . Wydawano książki i ulotki  w których omawiano sprawy polityczne. W grudniu 1789 przedstawicuiele141 miast królewskich w czarnych strojach wręczyli królowi memoriał z żądaniami. Ta „ czarna „ procesja miała wpływ na ustanowienie ( w kwietniu) w 1791 prawa o miastach. Mieszczanie mogli nabywać dobra ziemskie, przeznaczono im przywileje nietykalności osobistej .  Reforma miejska miała charakter ograniczony. Dotyczyła tylko miast królewskich.

Opracowała:Beata

POWRÓT